📝บอกนายจ้างทีต้องจัดให้มี จป.รังสี(RSO) ระดับใด?

 

สถานประกอบการรังสี จะต้องมีการจัดการบุคลากรทางรังสีอย่างไร? ให้สอคล้องกับข้อกำหนดของกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ในฐานะของนายจ้างดูจะเป็นคำถามตั้งต้นที่จำเป็นต้องตอบให้ถูกในครั้งแรก เพื่อให้กระบวนการสรรหาทรัพยากรบุคล หรือการพัฒนาคุณสมบัติของพนักงาน มีทิศทางที่ถูกต้อง ช่วยลดระยะเวลาในกระบวนการทำงาน ลดต้นทุนค่าใช้จ่าย ตลอดจนสถานประกอบการ หรือองค์กร ได้รับผลประโยชน์สูงสุดจากการจัดให้มีบุคคลกรทางรังสี

ยกตัวอย่างเช่น ข้อพิจารณาการว่าจ้าง เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยทางรังสี ระดับกลาง (RSO ระดับกลาง) วุฒิการศึกษาระดับปริญญาตรี หรือ การพัฒนาคุณสมบัติของพนักงานฝ่ายผลิต (วท.บ./ วศ.บ.) เพื่อปฏิบัติหน้าที่บริหารจัดการความปลอดภัยทางรังสี ในการใช้งานเครื่องตรวจวัดระดับของเหลวในภาชนะบรรจุด้วยรังสีเอกซ์ (X-ray fill level inspection) ด้วยต้นทุนค่าใช้จ่าย 20K-30K ต่อคนต่อเดือน คุณค่างาน(Job value) หรือผลประโยชน์ที่องค์กรได้รับ คุ้มค่ากับต้นทุนค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นหรือไม่?

คำตอบคือ "ไม่คุ้มค่า" ด้วยเหตุผลของการ "Over Qualification" หรือคุณสมบัติของบุคลากรสูงกว่าคุณสมบัติของตำแหน่งงาน/หน้าที่ความรับผิดชอบ ส่งผลให้ค่าจ้างหรือผลตอบแทนที่จ่ายให้พนักงานสูงกว่า คุณค่างาน (Job value) หรือผลประโยชน์ที่องค์กรจะได้รับ...

บทความนี้ผู้เขียนจึงมีความตั้งใจที่จะนำเสนอ "คำตอบที่ถูกต้อง" สำหรับนายจ้าง หรือผู้ที่ได้รับมอบหมายให้ บริหารจัดการบุคลากรทางรังสีขององค์กร เพื่อช่วยให้ "องค์กร" เริ่มต้นเดินไปทิศทางที่ถูกต้อง ช่วยลดระยะเวลาในกระบวนการทำงาน ลดต้นทุนค่าใช้จ่าย ตลอดจนสถานประกอบการ หรือองค์กร ได้รับผลประโยชน์สูงสุดจากการจัดให้มีบุคคลกรทางรังสี ดังต่อไปนี้ครับ

องค์ที่ 1 : กฎหมายคือจุดเริ่มต้น

จาก อินโฟกราฟฟิคด้านบนนี้ ซึ่งแสดงถึงความสัมพันธ์ของ RSO ระดับต่างๆ กับ หน้าที่ความรับผิดชอบภายในสถานประกอบการ ตามลักษณะการใช้งานรังสี อ้างอิงตาม ระเบียบคณะกรรมการพลังงานนิวเคลียร์เพื่อสันติ ว่าด้วยความรับผิดชอบและสมรรถนะของเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยทางรังสี พ.ศ. 2564

ผมขออนุญาตคาดเดาว่าผู้อ่านส่วนใหญ่ ก็ยังคงไม่ได้รับคำตอบ ยังคงไม่ทราบว่าสถานประกอบการที่ตนมีหน้าที่รับผิดชอบนั้น จะต้องมีบุคลากรทางรังสี หรือ RSO ระดับใด? ....ไม่ใช่เพราะ อินโฟกราฟฟิคขาดความชัดเจน หรือเพราะเปิดลิงค์ระเบียบ/กฎหมายไม่ได้  แต่สาเหตุเป็นเพราะ ... ท่านไม่รู้จักตนเองครับ

องค์ที่ 2 : รู้จักตนเอง

ผมไม่ได้รู้สึกเสียมารยาทที่อนุมานว่าส่วนใหญ่แล้วทุกท่าน "ไม่รู้จักตนเอง" เพราะจะมีผู้อ่านสักกี่ท่านที่ตอบผมได้ว่า วัสดุกัมมันตรังสีประเภทที่ 2 ที่ปรากฎใน คอลัมน์สีแดง ของอินโฟกราฟฟิค ซึ่งสถานประกอบการ จะต้องจัดให้มีบุคลากรทางรังสี หรือ RSO ระดับกลางขึ้นไป (อ๊ะ!  อ๊ะ! มีท่านใดเข้าใจผิดว่า ต้องมีทั้งระดับกลาง และ ระดับสูงบ้างครับ?) คือเครื่องจักร หรืออุปกรณ์ในกระบวนการผลิต ที่มีชื่อทางการค้า หรือชื่อในกระบวนการผลิต ว่าอย่างไร?

หรือในประเด็นคำถามเดียวกัน สถานประกอบการของเราที่มีการใช้งานรังสี ต้นกำเนิดรังสีที่ใช้จัดอยู่ในประเภทใดของวัสดุกัมมันตรังสี? หรืออยู่ในประเภทใดของเครื่องกำเนิดรังสี?

ดังนั้น "การรู้จักตน" ในความหมายของบทความนี้คือ ทุกท่านจะต้องรู้และเข้าใจว่า ภายในสถานประกอบการของท่าน มีกิจกรรม หรือกระบวนการทำงานใดที่เกี่ยวข้องกับรังสี ในประเด็นที่เกี่ยวข้อง ดังต่อไปนี้ 

1.  กระบวนการทำงานใดที่มีการใช้งานรังสี QC Line ?, R&D? or Operation?
2.  เป็นการใช้งานรังสีจากแหล่งกำเนิดใด วัสดุกัมมันตรังสี?  หรือ เครื่องกำเนิดรังสี ?
3.  ชื่อทางการค้า และลักษณะการใช้งาน/ใช้ประโยชน์ของเครื่องจักร/อุปกรณ์ ที่เป็นต้นกำเนิดรังสี? (ทั้งที่ติดตั้งอยู่หน้างาน และถูกจัดเก็บอยู่ภายในสโตร์ในสถานะอะไหล่ รวมถึงวัสดุไม่ทราบสถานะการตัดจำหน่าย)

องค์ที่ 3 : เครื่องมือ

ดีใจที่บทความนี้มีส่วนช่วยให้ทุกท่าน "รู้จักตนเอง" มากขึ้นครับ เอาละครับเราลองกลับมา

ทบทวนดูครับว่า เรารู้และเข้าใจตัวตนของเราในประเด็นใดแล้วบ้าง และจากความรู้ความเข้าใจนี้จะช่วยให้เราทราบถึงตัวตนของเรา ในคอลัมน์สีแดง ของอินโฟกราฟฟิค ได้อย่างไร...

1. กระบวนการทำงานที่มีการใช้งานรังสี
2. แหล่งกำเนิดรังสี (วัสดุกัมมันตรังสี/เครื่องกำเนิดรังสี)
3. ชื่อทางการค้า และลักษณะการใช้งานใช้ประโยชน์ของเครื่องจักร/อุปกรณ์ ที่เป็นต้นกำเนิดรังสี

และนี่คือเครื่องมือที่จะช่วยให้เราทราบถึง "ตัวตนของเรา" ในคอลัมน์สีแดงของ อินโฟกราฟฟิคครับ 

 

    4. กฎกระทรวงความมั่นคงปลอดภัยทางรังสีพ.ศ. ๒๕๖๑

โดยทั้งนี้เครื่องมือของเราจะแอบซ่อนอยู่ในส่วนท้ายของกฎกระทรวง "ตารางแนบท้ายกฎกระทรวงฯ" โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้ครับ

    ตารางที่ ๑ การจำแนกประเภทวัสดุกัมมันตรังสีตามแหล่งการประยุกต์ใช้ประโยชน์

 หมายเหตุ : กรณีที่ไม่ทราบถึงลักษณะการประยุกต์ใช้ประโยชน์ที่แท้จริงของวัสดุกัมมันตรังสีนั้น ๆ หรือเป็นไอโซโทปรังสีที่มีค่าครึ่งชีวิตสั้น หรือเป็นวัสดุกัมมันตรังสีชนิดไม่ปิดผนึก (unsealed source) รวมทั้งเป็นวัสดุกัมมันตรังสีที่อยู่รวมกันหลายชนิด (aggregated sources) ให้ทุกท่านพิจารณา "ประเภทของวัสดุกัมมันตรังสี" จาก ค่า A/D ตามตัวอย่างของประสบการณ์ตรง (คลิปบทเรียน) ของผู้เขียนครับ

บทที่16 ประเมินประเภทวัสดุกัมมันตรังสีด้วย A/D (ขออภัยสำหรับสมาชิกเท่านั้น)

จากการประยุกต์ใช้เครื่องมือ(ตารางแนบท้ายฯ)ในข้างต้น ผู้อ่านท่านใดที่สถานประกอบการมีการใช้งานรังสี จากแหล่งกำเนิดรังสีที่เป็น วัสดุกัมมันตรังสี คงจะได้รับทราบ "ตัวตนของตนเอง" ในคอลัมน์สีแดง กันไปแล้วนะครับ

แต่ทั้งนี้...สำหรับสถานประกอบการที่มีการใช้งานรังสีจากแหล่งกำเนิดรังสีที่เป็น เครื่องกำเนิดรังสี คงได้แต่ให้กำลังใจ (ลูบหลังเบาๆ) ครับว่า "ใจเย็นๆรอมาหลายปีแล้วช่วยรอต่ออีกหน่อย" เพราะกฎหมายลำดับรอง หรือกฎกระทรวง ที่มีการกำหนด ประเภทของเครื่องกำเนิดรังสีนั้น ยังอยู่ระหว่างการตั้งครรภ์ครับ...ยังไม่ครบกำหนดคลอด

ร่างกฎกระทรวงกำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขในการขอรับใบอนุญาต การขอต่ออายุใบอนุญาต การออกใบอนุญาต การออกใบแทนใบอนุญาตและการต่ออายุใบอนุญาตเกี่ยวกับเครื่องกำเนิดรังสี พ.ศ. xxx (เปิดเพื่อศึกษารายละเอียดได้ครับ)

แต่ทั้งนี้ผู้เขียนมั่นใจว่ามีความเป็นไปได้สูง ที่หลักเกณฑ์การกำหนดประเภทของเครื่องกำหนดรังสี จะเป็นไปตามรายละเอียดที่ปรากฎในตารางแนบท้าย (ร่าง) กระทรวงฯ ยกเว้น เครื่องกำเนิดรังสี ประเภทที่ 3 (อุตสาหกรรม) ซึ่งน่าจะต้องมีการปรับปรุงแก้ไขความสั้นกระทัดรัดตามที่ปรากฎครับ (ขออนุญาตติดค้างไว้บทความหน้าจะพาออกทะเลไปด้วยกันนะครับ)

(ร่าง) ตารางที่ ๑ การจำแนกประเภทของเครื่องกำเนิดรังสี   

องค์ที่ 4 (จบ) : บูรณาการ

มาถึงบทส่งท้ายสำหรับบทความนี้  ซึ่งผู้เขียนมีความมั่นใจเป็นอย่างยิ่งว่า ผู้อ่านทุกท่านจะได้รับความรู้ความเข้าใจ ในการใช้เครื่องมือเพื่อ "ทำความรู้จักตนเอง" และบูรณาการไปถึงความสามารถในการจัดการบุคลากรทางรังสี ภายในสถานประกอบการของตนได้อย่างถูกต้องสอดคล้องตามข้อกำหนดของกฎหมาย และมีประสิทธิภาพในเชิงต้นทุนค่าใช้จ่ายนะครับ 😊

---

👤 เทวัญ ชื่นทอง,

RSOTH - FOUNDER